Opracowanie systemu zintegrowanego zarządzania w celu zapobiegania i zmniejszania zanieczyszczenia zasobów wodnych na dużych zdegradowanych obszarach przemysłowych (Megasites)

Ogólne informacje o projekcie

Akronim: WELCOME

Numer projektu: EVK1-2001-00132

Program: EESD

Numer konkursu: EESD-ESD – 3

Akcja kluczowa: Zrównoważone zarządzanie i jakość wody

Status: zatwierdzony do finansowania

Typ projektu: RTD (badawczo-rozwojowy)

Czas trwania projektu: 36 miesięcy

Koordynator: TNO Institute of Energy, Environment and Process Innovation, Netherlands

Głównym celem projektu jest opracowanie narzędzia, które umożliwiłoby jednostkom zarządzającym dużymi obszarami przemysłowymi wypracowanie odpowiedniej metody zarządzania. Przewiduje się, że bezpośrednim wynikiem projektu będzie opracowanie zintegrowanego systemu zarządzania (IMS) obszarami przemysłowymi.

W Europie istnieje obecnie wiele dużych obszarów i rejonów charakteryzujących się wysoką koncentracją przemysłu (np. porty morskie, duże zakłady przemysłu chemicznego, zakłady górnictwa metali, zakłady przemysłu zbrojeniowego, itp.). Na obszarach tych, określanych w projekcie terminem “megasites”, obserwuje się duże zanieczyszczenie gleb i wód podziemnych. W większości przypadków są to złożone źródła zanieczyszczeń, znajdujące się w sąsiedztwie zakładów produkcyjnych lub pod nimi oraz/lub źródła wielkoobszarowe, których powierzchnia sięga kilku kilometrów kwadratowych.

Całkowite oczyszczenie tych terenów w średnim okresie czasu ( 25 lat ) jest z ekonomicznego punktu widzenia nieopłacalne, a niekiedy wręcz niemożliwe. Dlatego też duże obszary przemysłowe (“megasites”) stanowią stałe i długotrwałe źródło zanieczyszczeń wód podziemnych, powierzchniowych oraz osadów dennych.

Opracowanie odpowiedniej polityki działania oraz wypracowanie stosownych instrumentów zarządzania, które byłyby skuteczne zarówno z ekologicznego, ekonomicznego jak i społecznego punktu widzenia, wydają się więc mieć istotne znaczenie dla rewitalizacji terenów przemysłowych.

W kontekście planowanego wejścia do Unii Europejskiej takich krajów jak: Polska, Czechy, Słowacja i Węgry problem ten wydaje się jeszcze bardziej istotny, ponieważ w krajach tych znajduje się bardzo dużo wysoce zanieczyszczonych obszarów.

Wpływ zanieczyszczenia obszarów na jakość pobliskich warstw wodonośnych, wód powierzchniowych oraz obszarów przybrzeżnych i środowisko morskie zależy od usytuowania danego obszaru w danej zlewni, a także od podejmowanych środków zaradczych. Obszary przemysłowe stanowią nie tylko zagrożenie dla środowiska wodnego ale również dla całych ekosystemów oraz zdrowia człowieka ze względu na rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń w wyniku transportu skażonych osadów drogą rzeczną.

Osoby zarządzające dużymi obszarami przemysłowymi, przedstawiciele samorządów miejskich i władz lokalnych odpowiedzialni za jakość wody i zarządzanie zanieczyszczeniem powierzchni ziemi, stojąc w obliczu opisanych powyżej problemów, napotykają na szereg ograniczeń przy wprowadzaniu w życie otrzymanych wyników badań. Dotyczy to głównie procesów decyzyjnych oraz opracowywania kierunków działań w zakresie ochrony jakości wody.

Opracowanie i wdrożenie zintegrowanego pakietu rozwiązań w postaci systemu wspomagającego proces decyzyjny powinno w znacznym stopniu usprawnić proces zarządzania obszarami przemysłowymi oraz umożliwić bardziej efektywne podejście do zarządzania tymi obszarami, zwłaszcza w kontekście wejścia w życie Unijnej Dyrektywy Wodnej.

Opracowany w ramach projektu zintegrowany system zarządzania wraz z narzędziami wspomagającymi pozwoli znaleźć najbardziej opłacalne rozwiązanie w zakresie zarządzania zasobami wodnymi na obszarach przemysłowych typu “ megasites”. Uzyskane wyniki umożliwią opracowanie efektywnych ekonomicznie technologii środowiskowych oraz technik zmniejszania ryzyka. Ponadto, odpowiednie podejście do problemu, uwzględniające warunki ekonomiczne, pozwoli na zaoszczędzenie środków finansowych poprzez promowanie opłacalnych inwestycji w przemyśle, w dziedzinie usług na rzecz społeczeństwa oraz ekonomicznej restrukturyzacji. Udostępnienie nowych i skutecznych technologii stanowić będzie podstawę do rozwoju nowych firm, w oparciu o standardy europejskie i pojawienie się ich na dużym potencjalnie rynku remediacji gleb i wód podziemnych.

Wielodyscyplinarne podejście jakie zastosowano w niniejszym projekcie obejmować będzie głownie takie aspekty jak:

• Inżynieria środowiskowa, narzędzia do oceny redukcji ryzyka oraz efektywności ekonomicznej poszczególnych metod zarządzania

• Naturalna redukcja BTX i węglowodorów chlorowcopochodnych w warstwie granicznej pomiędzy wodami podziemnymi i powierzchniowymi

• Przemiana substancji nieorganicznych (podejście biologiczne i geochemiczne)

• Sorpcja i ruch zanieczyszczeń w trakcie powstawania i rozprzestrzeniania się osadów w dorzeczach rzek

• Duże obszary przemysłowe w rejonie delt, rzek oraz strumieni

Zastosowania i potencjalni odbiorcy

Projekt dotyczy wszystkich aspektów polityki zarządzania ryzykiem i kontroli zanieczyszczenia na obszarach przemysłowych. W ramach projektu badawczego WELCOME rozwiązane zostaną najważniejsze problemy związane z zarządzanym terenem. Uzyskane wyniki znajdą swoje odzwierciedlenie w interaktywnym systemie zarządzania zasobami wodnymi na zdegradowanych terenach. Projekt uwzględnia również wymogi organizacyjne związane z wdrożeniem opracowanego systemu. Przewiduje się aktywne uczestnictwo końcowych użytkowników (np. administracji lokalnej) oraz współpracę z organizacjami istniejącymi w krajach Unii Europejskiej ( takimi jak NICOLE oraz innymi sieciami funkcjonującymi w dziedzinie przemysłu, prawa i nauki ).

Rola IETU w realizacji projektu

Partner polski odpowiedzialny jest za realizację następujących zadań:

• Weryfikacja i zastosowanie zintegrowanego systemu zarządzania (IMS) w rejonie zlikwidowanych Zakładów Chemicznych Tarnowskie Góry

• Systematyczne dostarczanie danych dotyczących charakterystyki terenu (zarówno dane dotyczące środowiska jak i planowania przestrzennego) celem opracowania zintegrowanego systemu zarządzania, przetestowanie elementów innowacyjnych pod kątem przyszłego zastosowania w zintegrowanym systemie (IMS)

• Wspomaganie procesu walidacji oceny ryzyka na terenach przemysłowych oraz metody oceny opłacalności ekonomicznej przy opracowywaniu ekonomicznie efektywnych metod zarządzania jakością wody

• Opracowanie ogólnych metod zarządzania ryzykiem w zakresie zanieczyszczenia gleb i wód podziemnych metalami ciężkimi na dużych obszarach

• Zidentyfikowanie obszarów wysokiego ryzyka z uwzględnieniem obiegu metali i biodostępności

• Określenie i przetestowanie środków zaradczych mających na celi zmniejszenie biodoastępności metali z wykorzystaniem zrównoważonych technologii immobilizacji

• Określenie i przetestowanie środków zaradczych mających na celu zmniejszenie rozprzestrzeniania i biodostępności metali ciężkich w strefie nienasyconej

• Określenie i przetestowanie środków stosowanych w celu zmniejszania rozprzestrzeniania się metali ciężkich w zanieczyszczonych wodach podziemnych

Kontakt w IETU:

dr. Jerzy Szdzuj
Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych
ul. Kossutha 6
40-833 Katowice, Polska
tel.: +48-32-254 60-31
fax: +48-32-254 17-17
e-mail: Adres poczty elektronicznej jest chroniony przed robotami spamującymi. W przeglądarce musi być włączona obsługa JavaScript, żeby go zobaczyć.